Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

2.1. Μέτρα γενικής υγιεινής

Η τήρηση των βασικών κανόνων υγιεινής είναι ιδιαίτε-

ρα σημαντική για όσους φροντίζουν βρέφη και μικρά

παιδιά και παράλληλα είναι ο πιο αποτελεσματικός

τρόπος για να προστατευτούν οι γονείς και τα παιδιά

από πολλές ασθένειες.

Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία

να φροντίζουν την ατομική τους υγιεινή. Ειδικότερα

εάν πηγαίνουν σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, λόγω

της καθημερινής στενής επαφής με πολλά άλλα παιδιά

και ενήλικες, ο κίνδυνος μετάδοσης μικροβίων και ιών

αυξάνεται σημαντικά.

Η ατομική υγιεινή περιλαμβάνει την καθαριότητα

όλου του σώματος, ενώ το καλό και συχνό πλύσιμο των

χεριών αποτελεί συνήθεια που πρέπει να καθιερώνε-

ται από νωρίς.

Οι βασικοί κανόνες υγιεινής αφορούν επιπλέον τα

ειδικά μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνει ένα άτομο

όταν βήχει ή φτερνίζεται προκειμένου να μη μεταδώ-

σει στο περιβάλλον του κάποια ασθένεια, καθώς και

τα μέτρα που έχουν στόχο να προστατευθεί ένα άτομο

από το να “κολλήσει” κάποια λοίμωξη.

Ατομική υγιεινή

Η ατομική υγιεινή δεν αφορά μόνο την προστασία του

παιδιού από μικροοργανισμούς αλλά σχετίζεται και με

την καλή εικόνα του σώματος.

Το συχνό πλύσιμο του σώματος και η περιποίηση της

εξωτερικής εμφάνισης είναι στοιχεία που, μεταξύ άλλων,

ενισχύουν τη θετική εικόνα του εαυτού και του σώματος

του παιδιού και την αποδοχή του από τους άλλους.

Οι γονείς πρέπει να συμβάλλουν στην εξοικείωση

των παιδιών με τις παρακάτω υγιεινές συνήθειες:

● Συχνό πλύσιμο του σώματος για να αποφεύγο-

νται η συγκέντρωση ακαθαρσίας, η ανάπτυξη

μικροοργανισμών και οι δυσάρεστες οσμές.

● Καλό στέγνωμα όλων των περιοχών του σώμα-

τος με καθαρή πετσέτα μετά το μπάνιο, π.χ. μα-

σχάλες, πέλματα, γεννητική περιοχή κλπ.

● Συχνή αλλαγή σε εσώρουχα και κάλτσες, όσο

αυτό είναι δυνατό.

● Αλλαγή ρούχων με την επιστροφή στο σπίτι, π.χ.

από σχολείο, παιδική χαρά κλπ.

● Τα αθλητικά παπούτσια μπορούν να πλένονται

όταν χρειάζεται, και είναι καλή συνήθεια να το-

ποθετούνται σε χώρο που αερίζεται καλά ώστε

να μην παραμένει ιδρώτας.

Ειδικότερα για τα κορίτσια, οι γονείς πρέπει να

γνωρίζουν και να μεταδώσουν στα παιδιά τους ότι η

περιοχή του κόλπου έχει την ιδιότητα να καθαρίζεται

από μόνη της και έτσι δεν απαιτείται διαφορετικός κα-

θαρισμός από τα υπόλοιπα μέρη του σώματος. Η ευαί-

σθητη περιοχή στο εσωτερικό του κόλπου δεν πρέπει

να καθαρίζεται. Τα κορίτσια από μικρά θα πρέπει να

εκπαιδευτούν για τον καθαρισμό της γεννητικής περι-

οχής, μετά την τουαλέτα, με φορά πάντα από τον κόλ-

πο προς τον πρωκτό και ποτέ αντίστροφα, γιατί υπάρ-

χει κίνδυνος πρόκλησης κολπίτιδας και ουρολοίμωξης

λόγω μεταφοράς μικροβίων.

Ειδικότερα για τα αγόρια, οι γονείς πρέπει να γνω-

ρίζουν και να μεταδώσουν στα παιδιά τους ότι οι όρχεις

και το πέος θα πρέπει να πλένονται όπως και τα υπόλοι-

πα μέρη του σώματος. Δεν πρέπει να γίνονται έντονες

κινήσεις για αποκάλυψη της βαλάνου, αλλά η περιοχή

της κεφαλής του πέους και η ακροποσθία είναι χρήσιμο

να διατηρούνται καθαρές με χρήση άφθονου νερού και

την αποφυγή χρήσης ερεθιστικών σαπουνιών.

Πλύσιμο χεριών

Οι περισσότερες λοιμώξεις (κυρίως αναπνευστικού και

γαστρεντερικού) μεταδίδονται από άτομο σε άτομο

μέσω των μολυσμένων χεριών. Προσπαθήστε να κά-

νετε το πλύσιμο των χεριών μια διαδικασία που είναι

ευχάριστη για τα παιδιά.

Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά αλλά και οι ενήλι-

κες να διδαχθούν να πλένουν τακτικά τα χέρια τους με

καθαρό νερό και σαπούνι:

● πριν το φαγητό

● πριν την προετοιμασία του φαγητού

● πριν το θηλασμό ή το τάισμα του παιδιού

● μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την αλλαγή πά-

νας

● μετά την περιποίηση ή επαφή με κάποιο άρρω-

στο άτομο

● μετά το κάπνισμα (για τους ενήλικες)

● μετά την επαφή με ζώα

● μετά την επιστροφή στο σπίτι από το σχολείο,

την παιδική χαρά, τη δουλειά ή εξωτερικές ερ-

γασίες

● όταν τα χέρια τους έχουν έρθει σε επαφή με

βρώμικα ή μολυσμένα αντικείμενα

● μετά το βήξιμο ή το φτέρνισμα (που πρέπει να

γίνεται καλύπτοντας το στόμα με χαρτομάντιλο

ή την εσωτερική επιφάνεια του αγκώνα).

2. ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΊ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΊΑΣ

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

Το αποτελεσματικό πλύσιμο των χεριών περι-

λαμβάνει το καλό τρίψιμο όλων των επιφανειών των

χεριών μεταξύ τους (εσωτερικό δακτύλων, νύχια,

παλάμες και πάνω μέρος χεριού) για περίπου 10–15

δευτερόλεπτα. Μετά το πλύσιμο τα χέρια θα πρέπει τα

στεγνώνονται καλά σε στεγνή και καθαρή πετσέτα ή

σε χαρτί. Εάν δεν είναι διαθέσιμα καθαρό νερό και σα-

πούνι, εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποιο

αλκοολούχο απολυμαντικό διάλυμα.

Μέτρα προφύλαξης από νοσήματα

του αναπνευστικού

Τα παιδιά αλλά και οι γονείς οφείλουν να εφαρμόζουν

ορισμένα βασικά μέτρα πρόληψης νοσημάτων του

αναπνευστικού συστήματος, καθώς τα νοσήματα αυτά

είναι πολύ συχνά στην παιδική ηλικία.

● Το παιδί θα πρέπει να εκπαιδευτεί να βήχει και

να φτερνίζεται καλύπτοντας το στόμα με χαρ-

τομάντιλο ή με την εσωτερική επιφάνεια του

αγκώνα για να αποφεύγεται η διασπορά των

σταγονιδίων που αποβάλλονται –και όχι να

βήχει χωρίς προφύλαξη ή χρησιμοποιώντας τις

παλάμες για την κάλυψη του στόματος.

● Όταν το παιδί είναι σε κατάλληλη ηλικία, θα

πρέπει να εκπαιδευτεί να φυσάει τη μύτη του

με χαρτομάντιλο όταν έχει καταρροή που εμπο-

δίζει τη φυσιολογική αναπνοή.

● Το χαρτομάντιλο θα πρέπει στη συνέχεια να

απορρίπτεται στα σκουπίδια και να πλένονται

τα χέρια.

● Το παιδί πρέπει να διδαχθεί πως όταν το ίδιο ή

κάποιο άλλο άτομο είναι άρρωστο δεν πρέπει

να μοιράζεται αντικείμενα όπως μαχαιροπή-

ρουνα, ποτήρια ή πετσέτες.

● Καλό είναι τα παιδιά να αποφεύγουν να βάζουν

τα χέρια τους ή άλλα αντικείμενα στο στόμα

γιατί με αυτό τον τρόπο μεταφέρονται συχνό-

τερα τα μικρόβια.

● Όλοι στην οικογένεια πρέπει συνηθίσουν να

μην φιλάνε και αγκαλιάζουν άλλους όταν είναι

άρρωστοι.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Raising Children Network (Australia). Hygiene.

Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/articles/

hygiene_-_cyh.html/context/646

2) Raising Children Network (Australia). Daily personal

hygiene. Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/

articles/pip_hygiene.html

3) American Academy of Pediatrics. Germ Prevention

Strategies. Διαθέσιμο στο: www.healthychildren.org/

English/health-issues/conditions/prevention/Pages/

Germ-Prevention-Strategies.aspx

4) American Academy of Pediatrics. Hand Washing: A

Powerful Antidote to Illness. Διαθέσιμο στο: www.

healthychildren.org/English/health-issues/conditions/

prevention/Pages/Hand-Washing-A-Powerful-

Antidote-to-Illness.aspx

5) Canadian Paediatric Society. Handwashing for parents

and children. Διαθέσιμο στο: www.caringforkids.cps.ca/

handouts/handwashing

2.2. Στοματική υγεία

Η καλή στοματική υγιεινή είναι πολύ σημαντική για τη

συνολικότερη υγεία του παιδιού και πρέπει να αρχίζει

πολύ νωρίς, αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού. Τα

πρώτα δόντια του παιδιού, τα οποία ονομάζονται και

νεογιλά, δίνουν σχήμα στο παιδικό πρόσωπο, προετοι-

μάζουν το έδαφος για την ανατολή των μόνιμων δο-

ντιών και παίζουν βασικό ρόλο στη μάσηση και στην

ομιλία. Τα παιδιά με τερηδόνα στα νεογιλά δόντια

παρουσιάζουν πιο συχνά αποστήματα στη στοματική

κοιλότητα, προβλήματα δυσφαγίας, υποσιτισμού και

ορθής ανάπτυξης του λόγου. Επίσης, έχουν αυξημένο

κίνδυνο εμφάνισης της νόσου στη μόνιμη οδοντοφυΐα,

ενώ η πρόωρη απώλεια των νεογιλών δοντιών μπορεί

να προκαλέσει σοβαρά ορθοδοντικά προβλήματα αρ-

γότερα.

Νεογιλά δόντια

Το πρώτο νεογιλό δόντι ανατέλλει συνήθως μεταξύ

6ου και 8ου μήνα ζωής. Πρώτα ανατέλλουν οι κάτω

πρόσθιοι τομείς, η σειρά όμως εμφάνισης των δοντιών

μπορεί φυσιολογικά να διαφέρει από παιδί σε παιδί.

Η διαδικασία ανατολής των 20 συνολικά νεογιλών

δοντιών ολοκληρώνεται περίπου μέχρι την ηλικία των

3 ετών. Σε κάθε γνάθο τα νεογιλά δόντια είναι 2 κε-

ντρικοί τομείς/κοπτήρες, 2 πλάγιοι τομείς/κοπτήρες,

2 κυνόδοντες, 2 πρώτοι γομφίοι (πρώτοι τραπεζίτες)

και 2 δεύτεροι γομφίοι (δεύτεροι τραπεζίτες). Παρα-

κάτω παρουσιάζεται ενδεικτικά ο χρόνος εμφάνισης

των νεογιλών δοντιών:

● Κεντρικοί τομείς: 6–12 μήνες.

● Πλάγιοι τομείς: 9–16 μήνες.

● Κυνόδοντες: 16–23 μήνες.

● Πρώτοι γομφίοι: 13–19 μήνες.

● Δεύτεροι γομφίοι: 22–33 μήνες.

Σπάνια, νεογιλά δόντια μπορεί να υπάρχουν σε

ένα βρέφος ήδη κατά τη γέννηση (γενέθλια δόντια) ή

να εμφανιστούν μέσα στον πρώτο μήνα ζωής (μετα-

γενέθλια δόντια). Συνήθως πρόκειται για τους κάτω

κεντρικούς τομείς και μερικές φορές μπορεί να είναι

υπεράριθμα.

Συνήθη συμπτώματα ή σημεία που μπορεί να εμ-

φανιστούν στο βρέφος ή στο νήπιο κατά την ανατολή

των δοντιών είναι:

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

● Κόκκινα και διογκωμένα ούλα.

● Αυξημένη παραγωγή σάλιου.

● Ανησυχία

● Αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, ανορεξία.

● Δυσκολία στον ύπνο.

Ανακούφιση από τα παραπάνω συμπτώματα μπο-

ρεί να προσφέρει το απαλό μασάζ στα ούλα, το καθάρι-

σμα του στόματος 2-3 φορές τη μέρα με μία βρεγμένη

γάζα και η προσφορά στο παιδί μασητικών παιχνιδιών

ή ενός κρύου καθαρού ρούχου. Τις περισσότερες φο-

ρές, δεν απαιτείται η χορήγηση κάποιου παυσίπονου

σε σιρόπι. Οι παυσίπονες γέλες (gel) συνήθως έχουν

φτωχά αποτελέσματα και θα πρέπει να χρησιμοποιού-

νται προσεκτικά και σε ελεγχόμενη ποσότητα. Σημει-

ώνεται ότι, πολλές φορές, οι γονείς λανθασμένα αποδί-

δουν συμπτώματα όπως πυρετό ή διαρροϊκές κενώσεις

στην ανατολή των δοντιών.

Κατά την ανατολή των νεογιλών δοντιών μπορεί,

γύρω από το ανατέλλον δόντι, να σχηματιστεί ένα μι-

κρό αιμάτωμα, το οποίο ονομάζεται κύστη ανατολής.

Το αιμάτωμα αυτό δεν απασχολεί ιδιαίτερα, αφού

υποχωρεί όταν τελικά το δόντι ανατείλει πλήρως.

Μόνιμα δόντια

Τα πρώτα μόνιμα δόντια που ανατέλλουν στην ηλικία

των 6 ετών είναι οι κάτω πρόσθιοι τομείς. Σχεδόν ταυ-

τόχρονα ανατέλλουν και οι πρώτοι μόνιμοι γομφίοι,

πίσω από τους 2ους νεογιλούς γομφίους. Υπάρχει με-

γάλη πιθανότητα, ειδικά σε αγόρια ή σε παιδιά με ση-

μαντικό συνωστισμό, οι μόνιμοι τομείς να ανατείλουν

πίσω από τους νεογιλούς, χωρίς αυτοί να έχουν πέσει

ακόμη. Αυτό είναι φυσιολογικό και συμβαίνει γιατί

το σπέρμα των μονίμων δοντιών είναι τοποθετημένο

πολύ γλωσσικά σε σχέση με τους νεογιλούς, έτσι η ρίζα

τους δεν απορροφάται ώστε να πέσουν. Στην περίπτω-

ση αυτή συνίσταται εξαγωγή των νεογιλών δοντιών,

ώστε οι μόνιμοι να βρουν το χώρο να έρθουν στη σω-

στή τους θέση.

Στη συνέχεια ανατέλλουν οι πλάγιοι τομείς και οι

άνω τομείς (οι κεντρικοί και πλάγιοι). Αυτή η διαδικα-

σία θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι την ηλικία των 7-8 ετών.

Τα δόντια αυτά μπορεί να μην είναι ευθυγραμμισμένα

ή στη σωστή τους θέση στο οδοντικό τόξο. Οι γονείς

δεν θα πρέπει να ανησυχήσουν μέχρι να ολοκληρω-

θεί η ανατολή όλων των μόνιμων δοντιών. Σε αυτή

τη φάση, αν ο οδοντίατρος το κρίνει σκόπιμο, μπορεί

να ληφθεί μία πανοραμική ακτινογραφία, η οποία θα

υποδείξει προβλήματα ανατολής και θα βοηθήσει στην

αντιμετώπιση προβλημάτων σύγκλεισης.

Στη συνέχεια, για ένα χρονικό διάστημα 2 περίπου

ετών, δεν γίνεται καμία αλλαγή δοντιών. Το στάδιο

αυτό ονομάζεται «φάση ηρεμίας». Μετά την ηλικία

των 9-10 ετών (ανάλογα με το πόσο νωρίς έχει ξεκινή-

σει η πρώτη φάσης αλλαγής) αλλάζουν οι κυνόδοντες

και οι γομφίοι και ολοκληρώνεται ο μόνιμος φραγμός.

Στην κάτω γνάθο αλλάζουν με τη σειρά ο κυνόδοντας

(9-10 ετών), ο πρώτος προγόμφιος (10-11 ετών) και ο

δεύτερος προγόμφιος (11-12 ετών). Αντίθετα στην άνω

γνάθο, πρώτα εμφανίζονται ο πρώτος (10-11 ετών) και

ο δεύτερος προγόμφιος (11-12 ετών) και τελευταίος

αλλάζει ο κυνόδοντας στην ηλικία των 13 ετών. Στην

ηλικία των 12 ετών ανατέλλουν επίσης και οι δεύτεροι

μόνιμοι γομφίοι. Οι 3οι μόνιμοι γομφίοι ή αλλιώς τρα-

πεζίτες ανατέλλουν σε κάποιους ανθρώπους μετά τα

17-18 έτη, μπορεί όμως και να μην ανατείλουν ποτέ.

Στοματικές συνήθειες

Συνήθειες όπως η χρήση πιπίλας και ο θηλασμός δα-

κτύλου παρατηρούνται στην πλειοψηφία των βρεφών

(70-90%). Οι συνήθειες αυτές βοηθούν στην ηρεμία

του βρέφους και διευκολύνουν τον ύπνο του. Όταν

όμως γίνονται πολύ συχνά και για παρατεταμένο χρο-

νικό διάστημα, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα

όπως: α) αύξηση της οριζόντιας πρόταξης των δοντιών

(πεταχτά δόντια), β) χασμοδοντία (τα δόντια της πάνω

και της κάτω γνάθου δεν έρχονται σε επαφή όταν το

στόμα είναι κλειστό) και γ) οστικές μεταβολές (προε-

ξέχουσα ή και στενή άνω γνάθο).

Οι παραπάνω συνήθειες πρέπει να διακόπτονται το

αργότερο μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Όσο πιο αργά

διακοπούν τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εγκα-

τεστημένες ανατομικές βλάβες να γίνουν μόνιμες. Ση-

μειώνεται ότι, συγκριτικά με τη χρήση πιπίλας, ο θηλα-

σμός του δακτύλου παραμένει πιο συχνά στην ηλικία

των 4 με 5 ετών. Η συζήτηση με το παιδί, η αναπλή-

ρωση του αισθήματος ασφάλειας και η ανταμοιβή για

την αποφυγή της στοματικής συνήθειας είναι τεχνικές

που βοηθούν τα παιδιά να σταματήσουν σταδιακά μία

στοματική συνήθεια.

Τερηδόνα

Η οδοντική τερηδόνα αποτελεί συχνό χρόνιο νόσημα

της παιδικής ηλικίας. Στην Ελλάδα, σε πρόσφατη αντι-

προσωπευτική μελέτη σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό

των παιδιών χωρίς τερηδόνα βρέθηκε στο 64% για τα

παιδιά ηλικίας 5 ετών, στο 37% για τα παιδιά 12 ετών

και μόλις στο 29% για τα παιδιά 15 ετών.

Η τερηδόνα είναι νόσος μικροβιακής αιτιολογί-

ας. Μελέτες έχουν δείξει ότι οφείλεται στην ύπαρξη

στρεπτοκοκκικών στελεχών, κυρίως του Streptococci

Mutans (S. Mutans), τα οποία μεταβολίζουν τα σάκχα-

ρα των τροφών, με αποτέλεσμα την παραγωγή οξέων

που διαβρώνουν τελικά την αδαμαντίνη των δοντιών.

Η μετάδοση του S. Mutans στο παιδί γίνεται μέσω του

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

σάλιου των γονέων (κυρίως της μητέρας) ή άλλου ατό-

μου που φροντίζει το παιδί. Όσο μεγαλύτερη είναι η

συγκέντρωση του μικροβίου στο σάλιο του ενήλικα

τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα μετάδοσής του στο

παιδί. Επίσης, όσο πιο νωρίς μεταδοθεί το τερηδογόνο

στέλεχος στο παιδί τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότη-

τα για εμφάνιση της νόσου. Εκτός από την ύπαρξη τε-

ρηδογόνων μικροβιακών στελεχών, άλλοι παράγοντες

που εμπλέκονται στην εμφάνιση της νόσου είναι η συ-

χνή κατανάλωση υδατανθράκων (κυρίως απλών σακ-

χάρων), η έλλειψη συνηθειών στοματικής υγιεινής, η

μη χορήγηση φθορίου αλλά και παράγοντες σχετιζό-

μενοι με τον ξενιστή (όπως η ποιότητα της αδαμαντί-

νης των δοντιών του παιδιού και η ροή του σάλιου).

Η διάσπαση των σακχάρων των τροφών από τα

τερηδογόνα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας και

η επακόλουθη παραγωγή οργανικών οξέων έχει σαν

αποτέλεσμα την τοπική μείωση του pH και την αφα-

λάτωση της αδαμαντίνης. Κλινικά, αυτό εκδηλώνεται

αρχικά με την εικόνα λευκών κηλίδων πάνω στα δό-

ντια. Στο πρώιμο αυτό στάδιο, ο συχνός καθαρισμός

των δοντιών, η απομάκρυνση της οδοντικής πλάκας

και η τοπική χρήση φθορίου βοηθούν στην επανα-

σβεστίωση των δοντιών και στην αποκατάσταση της

βλάβης. Σε διαφορετική περίπτωση όμως, η παρατε-

ταμένη έκθεση των δοντιών στο χαμηλό pH καταλήγει

σε σχηματισμό κοιλότητας, εξαιτίας της προοδευτικής

καταστροφής της αδαμαντίνης.

Τα δόντια που έχουν ανατείλει πρόσφατα στο στό-

μα είναι πιο ευπαθή στην τερηδόνα, λόγω ανωριμό-

τητας της αδαμαντίνης. Συχνότερα προσβάλλονται

οι τομείς της άνω γνάθου, γιατί είναι από τα πρώτα

δόντια που ανατέλλουν στη στοματική κοιλότητα και

είναι εκτεθειμένα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα

στην τερηδογόνο δράση των μικροβίων.

Φθοριούχος οδοντόκρεμα

Η χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας στα παιδιά απο-

τελεί τη βασική προτεινόμενη μέθοδο για την πρόλη-

ψη της τερηδόνας.

Πρόσφατα, με αναθεωρημένη οδηγία (2014), η

Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και η Αμερικανι-

κή Ακαδημία Παιδιατρικής Οδοντιατρικής συνιστούν

τη χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας σε όλα τα παιδιά,

με χρόνο έναρξης την ανατολή του πρώτου δοντιού.

Συγκεκριμένα, συνιστούν τη χρήση ελάχιστης ποσό-

τητας φθοριούχου οδοντόκρεμας (μέγεθος επιχρίσμα-

τος-κόκκος ρυζιού) για παιδιά κάτω των 3 ετών και

ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος μπιζελιού (pea

size), για παιδιά ηλικίας 3 έως 6 ετών. Σημειώνεται ότι

ορισμένοι προτείνουν, σε παιδιά ηλικίας έως 3 ετών,

να χρησιμοποιείται οδοντόκρεμα με περιεκτικότητα

τουλάχιστον 1000 ppm φθορίου, καθώς υπάρχουν με-

λέτες που δείχνουν ότι οδοντόκρεμες μικρότερης περι-

εκτικότητας είναι αναποτελεσματικές.

Τονίζεται, ακόμα, ότι σε παιδιά <6 ετών η οδηγία

να φτύνουν την οδοντόκρεμα αλλά να μην ξεπλένουν

το στόμα τους στοχεύει στη μείωση του κινδύνου κα-

τάποσης φθορίου και παράλληλα στην παραμονή πο-

σότητας φθορίου στο σάλιο για πρόσληψη από την

οδοντική πλάκα. Ο οδοντίατρος ή παιδοδοντίατρος,

ανάλογα με τη γενικότερη έκθεση του παιδιού στο

φθόριο και την κατάσταση της στοματικής του υγείας,

μπορεί να τροποποιήσει τις οδηγίες χρήσης της φθορι-

ούχου οδοντόκρεμας.

Φθοριούχο στοματόπλυμα

Τα φθοριούχα στοματοπλύματα για χρήση στο σπί-

τι χορηγούνται σε παιδιά μεγαλύτερα των 6-7 ετών,

λόγω αυξημένου κινδύνου κατάποσης του διαλύματος

στις μικρότερες ηλικίες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί

καθημερινά διάλυμα 0,05% NaF (225 ppm F) ή εβδο-

μαδιαίως διάλυμα 0,2% NaF (900 ppm F). Γίνεται

στοματόπλυση με 10 ml διαλύματος για 1 λεπτό. Από

το παιδί ζητείται να αποφύγει την πρόσληψη τροφών

και ροφημάτων για 20-30 λεπτά μετά τη στοματόπλυ-

ση. Είναι πιο αποτελεσματικά όταν χορηγούνται υπό

την επίβλεψη ενήλικα. Ο οδοντίατρος ή παιδοδοντία-

τρος, ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού, θα συστή-

σει το κατάλληλο φθοριούχο στοματόπλυμα.

Πρακτικές οδηγίες

Παρακάτω αναφέρονται συμβουλές στοματικής υγεί-

ας στους γονείς και τα μεγαλύτερα παιδιά, ανάλογα

με την ηλικία:

Βρέφη, 0–12 μηνών

● Οι γονείς ή το άτομο που φροντίζει το παιδί

πρέπει να ενημερώνονται για την αιτιολογία και

την πρόληψη της τερηδόνας.

● Η τακτική οδοντιατρική παρακολούθηση, η θε-

ραπεία της τερηδόνας, η στοματική υγιεινή και

η σωστή διατροφή του ενήλικα (κυρίως της μη-

τέρας) συμβάλουν στη καλή στοματική του υγεία

και κατά συνέπεια στη μείωση του κινδύνου να

αποικιστεί το βρέφος νωρίς με στελέχη S. Mutans.

● Οι γονείς ή το άτομο που φροντίζει το παιδί να

μην μοιράζονται σκεύη (π.χ. κουτάλια, κύπελ-

λα) με το παιδί και να μην καθαρίζουν την πιπί-

λα ή τα παιχνίδια του με το σάλιο τους.

Διαιτητικές συνήθειες βρέφους

● Η πιπίλα και η θηλή από το μπιμπερό δεν πρέ-

πει να αλείφονται με ζάχαρη ή μέλι.

● Να αποφεύγεται η χρήση μπιμπερό με σακχα-

ρούχα υγρά τη νύχτα και η συχνή (>3 ανά μέρα)

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

κατανάλωση ενδιάμεσων γευμάτων με σακχα-

ρούχα σνακ ή υγρά.

● Να αποφεύγεται η κατανάλωση γλυκών.

● Η κατανάλωση χυμού να μην ξεπερνά σε ποσό-

τητα τα 120-180 ml/μέρα, να γίνεται με κύπελ-

λο (όχι με μπιμπερό) και να αποτελεί τμήμα του

γεύματος ή του μικρογεύματος.

Στοματική υγιεινή βρέφους

● Μετά την ανατολή του πρώτου νεογιλού δοντιού

μπορεί να χρησιμοποιηθεί φθοριούχος οδοντό-

κρεμα σε όλα τα παιδιά. Συνιστάται η χρήση ελά-

χιστης ποσότητας φθοριούχου οδοντόκρεμας (μέ-

γεθος επιχρίσματος-κόκκος ρυζιού, smear size).

● Το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται 2 φορές την

ημέρα, μετά το πρωινό γεύμα και πριν τον βρα-

δινό ύπνο. Χρησιμοποιείται μία μαλακή, κατάλ-

ληλη για την ηλικία, οδοντόβουρτσα. Μετά το

βούρτσισμα, το στόμα του βρέφους δεν πρέπει

να ξεπλένεται.

Παιδιά ηλικίας 1–4 ετών

● Οι γονείς ή το άτομο που φροντίζει το παιδί πρέ-

πει να ενημερώνονται για την αιτιολογία και την

πρόληψη της τερηδόνας.

● Η τακτική οδοντιατρική παρακολούθηση, η θε-

ραπεία της τερηδόνας, η στοματική υγιεινή και

η σωστή διατροφή του ενήλικα συμβάλουν στην

καλή στοματική του υγεία και κατά συνέπεια

στη μείωση του κινδύνου να αποικιστεί το παιδί

νωρίς με στελέχη S. Mutans.

● Οι γονείς (κυρίως μητέρα) ή το άτομο που φροντί-

ζει το παιδί να μην μοιράζονται σκεύη (π.χ. κουτά-

λια, κύπελλα) με το παιδί και να μην καθαρίζουν

την πιπίλα ή τα παιχνίδια του με το σάλιο τους.

Διαιτητικές συνήθειες παιδιού

● Η πιπίλα και η θηλή από το μπιμπερό ή το μαστό

δεν πρέπει να αλείφονται με ζάχαρη ή μέλι.

● Να αποφεύγεται η χρήση μπιμπερό με σακχα-

ρούχα υγρά τη νύχτα και η συχνή (>3 ανά μέρα)

κατανάλωση ενδιάμεσων γευμάτων με σακχα-

ρούχα σνακ ή υγρά.

● Τα παιδιά δεν πρέπει να καταναλώνουν μεγά-

λες ποσότητες απλών σακχάρων και σε μεγάλη

συχνότητα κατά τη διάρκεια της μέρας. Γλυκά

με κολλώδη σύσταση, όπως καραμέλες ή γλειφι-

τζούρια, να αποφεύγονται γιατί παραμένουν για

μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε επαφή με τα

δόντια και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης τε-

ρηδόνας. Η κατανάλωση γλυκών πρέπει να απο-

φεύγεται. Όταν γίνεται κατανάλωση γλυκών, να

περιορίζεται χρονικά μετά από τα γεύματα και,

όταν αυτό δεν συμβαίνει, να ακολουθεί βούρ-

τσισμα των δοντιών για την απομάκρυνση των

υπολειμμάτων της ζάχαρης.

● Η κατανάλωση χυμού να μην ξεπερνά σε ποσό-

τητα τα 120-180 ml/μέρα, να γίνεται με κύπελ-

λο (όχι με μπιμπερό) και να αποτελεί τμήμα του

γεύματος ή του μικρογεύματος.

● Η χρήση του μπιμπερό να διακόπτεται όσο το

δυνατόν νωρίτερα μετά τη συμπλήρωση του

ενός έτους ζωής.

Στοματική υγιεινή παιδιού

● Μετά την ανατολή του πρώτου νεογιλού δο-

ντιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί φθοριούχος

οδοντόκρεμα σε όλα τα παιδιά. Συνιστάται η

χρήση ελάχιστης ποσότητας φθοριούχου οδο-

ντόκρεμας (μέγεθος επιχρίσματος-κόκκος ρυ-

ζιού, smear size) για παιδιά κάτω των 3 ετών και

ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος μπιζελιού

(pea size), για παιδιά ηλικίας 3-4 ετών.

● Το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται 2 φορές την

ημέρα, μετά το πρωινό γεύμα και πριν τον βρα-

δινό ύπνο. Χρησιμοποιείται μία μαλακή, κατάλ-

ληλη για την ηλικία, οδοντόβουρτσα. Τα παιδιά

ηλικίας >3 ετών ενθαρρύνονται να φτύνουν την

οδοντόκρεμα αλλά να μην ξεπλένουν το στόμα

τους με νερό. Στα παιδιά ηλικίας <3 ετών, επί-

σης, το στόμα δεν πρέπει να ξεπλένεται. Σημει-

ώνεται ότι, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των

6 ετών (όταν το παιδί αποκτά την αντίστοιχη

δεξιότητα), το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει

να γίνεται με τη βοήθεια ή την επίβλεψη ενός

ενήλικα.

● Τα φθοριούχα στοματοπλύματα για χρήση στο

σπίτι δεν χορηγούνται σε παιδιά μικρότερα των

6-7 ετών, λόγω αυξημένου κινδύνου κατάποσης

του διαλύματος στις μικρότερες ηλικίες.

Στοματικές συνήθειες παιδιού

● Στοματικές συνήθειες όπως η χρήση πιπίλας

πρέπει να διακόπτονται το αργότερο μέχρι την

ηλικία των 3 ετών.

Παραπομπή στον οδοντίατρο ή παιδοδοντίατρο γί-

νεται:

● Σε ηλικία 3 ετών, για παιδιά που στην προληπτι-

κή παιδιατρική επίσκεψη βρίσκονται να έχουν

χαμηλό κίνδυνο για ανάπτυξη τερηδόνας.

● Όσο πιο γρήγορα γίνεται μετά την ηλικία του 1

έτους, για παιδιά που στην προληπτική παιδια-

τρική επίσκεψη βρίσκονται να έχουν υψηλό κίν-

δυνο για ανάπτυξη τερηδόνας.

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

● Οποτεδήποτε μετά την ηλικία των 3 ετών, αν το

παιδί δεν ακολουθεί εξατομικευμένο προληπτικό

πρόγραμμα στοματικής υγείας από ειδικό.

Παιδιά ηλικίας 5–10 ετών

Διαιτητικές συνήθειες παιδιού

● Να αποφεύγεται η κατανάλωση ενδιάμεσων

γευμάτων με σακχαρούχα σνακ ή υγρά.

● Τα παιδιά δεν πρέπει να καταναλώνουν μεγά-

λες ποσότητες απλών σακχάρων και σε μεγάλη

συχνότητα κατά τη διάρκεια της μέρας. Γλυκά

με κολλώδη σύσταση, όπως καραμέλες ή γλει-

φιτζούρια, να αποφεύγονται γιατί παραμένουν

για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε επαφή με

τα δόντια και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης

τερηδόνας. Όταν γίνεται κατανάλωση γλυκών

να περιορίζεται χρονικά μετά από τα γεύματα

και, όταν αυτό δεν συμβαίνει, να ακολουθεί

βούρτσισμα των δοντιών για την απομάκρυνση

των υπολειμμάτων της ζάχαρης.

● Να προτιμάται η κατανάλωση φρούτων αντί για

χυμό.

● Η κατανάλωση χυμού να αποτελεί τμήμα του

γεύματος ή του μικρογεύματος (σνακ) και να

μην ξεπερνά σε ποσότητα τα 120-160 ml/μέρα

για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών και τα 240-320 ml/

μέρα για παιδιά ηλικίας 7-18 ετών.

● Αν το παιδί συνηθίζει να πίνει υγρά μεταξύ των

γευμάτων, να προτιμάται το νερό και όχι χυμοί

ή αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη.

Στοματική υγιεινή παιδιού

● Συνιστάται η χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας

για παιδιά (ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος

μπιζελιού-pea size, για παιδιά ηλικίας 3 έως 6

ετών).

● Το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται 2 φορές την

ημέρα, μετά το πρωινό γεύμα και πριν τον βρα-

δινό ύπνο. Χρησιμοποιείται μία μαλακή, κατάλ-

ληλη για την ηλικία, οδοντόβουρτσα. Η διάρκεια

του βουρτσίσματος συνιστάται να ξεπερνάει το

ένα λεπτό κάθε φορά και τα παιδιά ενθαρρύνο-

νται να φτύνουν την οδοντόκρεμα αλλά να μην

ξεπλένουν το στόμα τους με νερό. Σημειώνεται

ότι, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 6 ετών

(όταν το παιδί αποκτά την αντίστοιχη δεξιότη-

τα), το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει να γίνε-

ται με τη βοήθεια ή την επίβλεψη ενός ενήλικα.

● Τα φθοριούχα στοματοπλύματα για χρήση στο

σπίτι χορηγούνται σε παιδιά μεγαλύτερα των

6-7 ετών, λόγω αυξημένου κινδύνου κατάποσης

του διαλύματος στις μικρότερες ηλικίες.

● Η ανάγκη για τοπική χορήγηση συμπληρωμά-

των φθορίου (συνήθως ζελέ ή βερνίκι στο ια-

τρείο και δισκία ή στοματόπλυμα για χρήση στο

σπίτι) θα εκτιμηθεί από τον οδοντίατρο ή παι-

δοδοντίατρο, αφού λάβει υπόψη του την ηλικία

του παιδιού, τις διατροφικές του συνήθειες και

τον κίνδυνο εμφάνισης τερηδόνας.

Στοματικές συνήθειες παιδιού

● Στοματικές συνήθειες όπως η χρήση πιπίλας

πρέπει να διακόπτονται το αργότερο μέχρι την

ηλικία των 3 ετών.

● Σε περίπτωση που παραμένει ο θηλασμός του

δακτύλου μετά την ηλικία των 5-6 ετών, μπορεί

να χρειαστεί ο παιδοδοντίατρος να κατασκευά-

σει ειδικό ορθοδοντικό μηχάνημα για τη διευ-

κόλυνση της διακοπής του.

Στην ηλικία μεταξύ 5 έως 10 ετών, το παιδί πρέπει

να ακολουθεί ένα εξατομικευμένο προληπτικό πρό-

γραμμα στοματικής υγείας από οδοντίατρο ή παιδο-

δοντίατρο.

Έφηβοι ηλικίας 11–18 ετών

Διαιτητικές συνήθειες εφήβου

● Να αποφεύγεται η κατανάλωση ενδιάμεσων

γευμάτων με σακχαρούχα σνακ ή υγρά.

● Οι έφηβοι δεν πρέπει να καταναλώνουν τροφές

με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και σε με-

γάλη συχνότητα κατά τη διάρκεια της μέρας.

Όταν γίνεται κατανάλωση γλυκών να περιορί-

ζεται χρονικά μετά από τα γεύματα και, όταν

αυτό δεν συμβαίνει, να ακολουθεί βούρτσισμα

των δοντιών για την απομάκρυνση των υπο-

λειμμάτων της ζάχαρης.

● Να προτιμάται η κατανάλωση φρούτων αντί για

χυμό.

● Η κατανάλωση χυμού να αποτελεί τμήμα του

γεύματος ή του μικρογεύματος (σνακ) και να

μην ξεπερνά σε ποσότητα τα 240-320 ml.

● Αν το παιδί συνηθίζει να πίνει υγρά μεταξύ των

γευμάτων, να προτιμάται το νερό και όχι χυμοί

ή αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη. Σε εφή-

βους που ασχολούνται με σπορ είναι σημαντικό

να υπενθυμίζεται η δυνατότητα να αντικατα-

στήσουν τα αθλητικά ή ενεργειακά ποτά που

λαμβάνουν πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την

άσκηση, με νερό.

Στοματική υγιεινή εφήβου

● Τα δόντια να βουρτσίζονται με φθοριούχο οδο-

ντόκρεμα τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα, μετά

το πρωινό γεύμα και πριν τον βραδινό ύπνο. Το

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

βούρτσισμα συνιστάται να διαρκεί τουλάχιστον

δύο λεπτά κάθε φορά. Οι έφηβοι ενθαρρύνονται

να φτύνουν την οδοντόκρεμα αλλά να μην ξε-

πλένουν το στόμα τους με νερό.

● Να χρησιμοποιείται οδοντικό νήμα καθημερινά.

● Η ανάγκη για τοπική χορήγηση συμπληρωμά-

των φθορίου (συνήθως ζελέ ή βερνίκι στο ια-

τρείο και δισκία ή στοματόπλυμα για χρήση στο

σπίτι) θα εκτιμηθεί από τον παιδοδοντίατρο,

αφού λάβει υπόψη του τις διατροφικές συνήθει-

ες του παιδιού και τον κίνδυνο εμφάνισης τερη-

δόνας.

● Να αποφεύγεται η έκθεση σε καπνό, αλκοόλ και

άλλες ουσίες, καθώς και τα “τρυπήματα” χει-

λιών και γλώσσας.

● Έφηβοι που ασχολούνται με σπορ μπορούν να

χρησιμοποιούν προστατευτικό νάρθηκα, μετά από

σύσταση του οδοντιάτρου ή παιδοδοντιάτρου.

Ο έφηβος πρέπει να ακολουθεί ένα εξατομικευμένο

προληπτικό πρόγραμμα στοματικής υγείας από οδο-

ντίατρο ή παιδοδοντίατρο.

Οδοντικό τραύμα

Τραύμα νεογιλών δοντιών

Αρχικά πρέπει να γίνει έλεγχος της αιμορραγίας, που

μπορεί να είναι έντονη λόγω της μεγάλης αγγειοβρί-

θειας της περιοχής. Οι γονείς, χωρίς να πανικοβλη-

θούν, μπορούν να προσπαθήσουν να σταματήσουν την

αιμορραγία (με τη χρήση γάζας ή άλλου μαλακού πα-

νιού και συνεχή πίεση) και να διαπιστώσουν την έκτα-

ση του τραύματος.

Σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τραύματα των

νεογιλών δοντιών είναι:

● Απαιτείται αξιολόγηση του τραυματισμού από

οδοντίατρο ή παιδοδοντίατρο.

● Το δόντι δεν επανατοποθετείται στη θέση του

γιατί μπορεί να προκληθεί ζημιά στο διάδοχο

μόνιμο δόντι.

● Αν το δόντι έχει μετακινηθεί, τότε ο γονέας μπο-

ρεί με ένα καθαρό πανάκι ή γάζα να προσπαθή-

σει να το επαναφέρει πάλι στη θέση του. Αν έχει

βυθισθεί, δεν πρέπει να το τραβήξει, τα νεογιλά

δόντια ανατέλλουν πάλι αυτόματα.

● Πολύ βαθιά τραύματα των μαλακών ιστών

(γλώσσα, ούλα, χείλη) μπορεί να χρειαστούν

συρραφή, έτσι ώστε να επιταχυνθεί η διαδικα-

σία της επούλωσης.

● Η στοματική υγιεινή είναι πολύ σημαντική για

τη διαδικασία της επούλωσης. Τις πρώτες μέρες

μετά από εκτεταμένο τραύμα, όταν δεν θα μπο-

ρεί να χρησιμοποιηθεί οδοντόβουρτσα, τα υπο-

λείμματα των τροφών και η μικροβιακή πλάκα

θα πρέπει να αφαιρούνται με ένα μαλακό πανί

και φυσιολογικό ορό ή νερό.

● Η διατροφή θα πρέπει να γίνεται με μαλακές

και κρύες τροφές, να χορηγείται η κατάλληλη

δόση παυσίπονου για την αντιμετώπιση του πό-

νου και άφθονα υγρά για να μην αφυδατωθεί ο

ασθενής. Στο εμπόριο κυκλοφορούν και πολλές

καταπραϋντικές αλοιφές (με μικρή δόση αναι-

σθητικού), οι οποίες όμως θα πρέπει να χρησι-

μοποιούνται με μέτρο.

● Ο αποχρωματισμός των νεογιλών δοντιών λόγω

τραύματος (μετά από κάποιο χρονικό διάστημα)

είναι ένδειξη νέκρωσης του πολφού αλλά δεν

χρήζει ιδιαίτερης ανησυχίας. Οι γονείς θα πρέ-

πει να απευθυνθούν άμεσα σε οδοντίατρο στην

περίπτωση που το δόντι εμφανίσει απόστημα

(στρογγυλό υποκίτρινο έπαρμα στα ούλα του

δοντιού).

Τραύμα μόνιμων δοντιών

Το τραύμα των μόνιμων δοντιών είναι σοβαρή κατά-

σταση που πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα. Ο χρόνος

είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του μόνιμου

δοντιού.

Σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τραύματα των

μόνιμων δοντιών είναι:

● Αν έχουμε ολική εκγόμφωση μόνιμου δοντιού,

αν το δόντι δηλαδή βγει ολόκληρο από το φατ-

νίο, τότε το ξεπλένουμε με κρύο νερό για 10

δευτερόλεπτα (χωρίς να πιάσουμε τη ρίζα του),

το τοποθετούμε αμέσως πάλι πίσω στο φατνίο,

κρατώντας το σταθερά εκεί με γάζα ή κάποιο

πανί και απευθυνόμαστε άμεσα σε οδοντίατρο.

● Αν έχει σπάσει κάποιο κομμάτι το διατηρούμε

σε λίγο κρύο γάλα ή φυσιολογικό ορό και το πη-

γαίνουμε στον οδοντίατρο.

● Η γρήγορη επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι

πολύ σημαντική για την πρόγνωση του τραύμα-

τος. Αν ο πολφός (αγγεία και νεύρα) είναι εκτε-

θειμένος, μπορεί η διείσδυση των μικροβίων να

προκαλέσει σύντομα νέκρωση με ανεπιθύμητα

αποτελέσματα.

● Η επούλωση των μαλακών ιστών, μετά από τραύ-

μα στη στοματική κοιλότητα, διαρκεί 3 εβδομά-

δες. Σε αυτή τη διάρκεια το τραύμα μπορεί να

αποκτήσει μία υποκίτρινη μεμβράνη, στάδιο

επούλωσης πολύ σημαντικό για τον βλεννογόνο

της στοματικής κοιλότητας. Τα δόντια μπορεί να

εμφανίζουν κάποια κινητικότητα, η οποία εξαρ-

τάται από την έκταση του τραύματος.

● Η διατροφή και η στοματική υγιεινή είναι πα-

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

ρόμοιες με αυτές του τραύματος των νεογιλών

δοντιών.

● Για την αποφυγή τραύματος των μόνιμων δο-

ντιών σε παιδιά που έχουν έντονη πρόταξη

της άνω γνάθου, συστήνεται αμέσως μετά την

ανατολή των πρόσθιων άνω να παραπέμπονται

στον ορθοδοντικό. O ειδικός, με τους κατάλλη-

λους ορθοδοντικούς μηχανισμούς (μασελάκια,

σιδεράκια), θα φέρει τα δόντια στη σωστή τους

θέση ώστε να προστατεύονται από τα άνω χείλη

και να μην υπάρχει κίνδυνος κατάγματός τους

σε πιθανή πτώση του παιδιού. Επίσης, για την

πρόληψη τραύματος των μόνιμων δοντιών, παι-

διά που ασχολούνται με τον αθλητισμό μπορούν

να χρησιμοποιούν ειδικά κατασκευασμένους

προστατευτικούς νάρθηκες, μετά από σύσταση

του οδοντιάτρου ή παιδοδοντιάτρου.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Clark MB, Slayton RL; Section on Oral Health. Fluoride

use in caries prevention in the primary care setting.

Pediatrics. 2014; 134:626-33.

2) Preventive oral health intervention for pediatricians.

Section on Pediatric Dentistry and Oral Health.

Pediarics. 2008; 122:1387-94.

3) Bright Futures Guidelines for Health Supervision of

Infants, Children and Adolescents. Promoting Oral

Health. Διαθέσιμο στο: www.brightfutures.aap.org/

pdfs/Guidelines_PDF/8-Promoting_Oral_Health.pdf

4) Bright Futures in Practice: Oral Health—Pocket Guide

(2nd ed.). Διαθέσιμο στο: www.mchoralhealth.org/

PDFs/BFOHPocketGuide.pdf

5) American Academy of Pediatric Dentistry. 2014-

15 Deinitions, Oral Health Policies, and Clinical

Guidelines. Διαθέσιμο στο: www.aapd.org/policies

6) European Academy of Paediatric Dentistry. Policies and

Guidelines. Διαθέσιμο στο: www.eapd.gr/8B927172.

en.aspx

7) Ελληνική Παιδοδοντική Εταιρεία. Ενδιαφέροντα

θέματα για τους γονείς. Διαθέσιμο στο: www.hspd.gr/

Parents

8) Keels MA; Section on Oral Health, American Academy

of Pediatrics. Management of dental trauma in a

primary care setting. Pediatrics. 2014; 133:e466-76.

9) Oulis CJ, Tsinidou K, Vadiakas G, Mamai-Homata E,

Polychronopoulou A, Athanasouli T. Caries prevalence

of 5, 12 and 15-year-old Greek children: a national

pathfinder survey. Community Dent Health. 2012;

29:29-32.

10) Department of Health and the British Association for

the study of community Dentistry. Delivering better oral

health: an evidence-based toolkit for prevention. Third

Edition, 2014.

11) Raising Children Network (Australia). Hygiene. Διαθέ-

σιμο στο: www.raisingchildren.net.au/articles/dental_

care_babies.html/context/430

12) Canadian Paediatric Society. Healthy children for kids.

Διαθέσιμο στο: www.caringforkids.cps.ca/handouts/

healthy_teeth_for_children

13) American Academy of Pediatrics. Ages and stages.

Teething and tooth care. Διαθέσιμο στο: www.

healthychildren.org/English/ages-stages/baby/

teething-tooth-care/Pages/default.aspx

2.3. Κάπνισμα στο

περιβάλλον του παιδιού

Το παθητικό κάπνισμα μπορεί να είναι πολύ επιβλα-

βές για την υγεία του παιδιού. Τα παιδιά έρχονται σε

επαφή με τον καπνό του τσιγάρου, συνηθέστερα, όταν

καπνίζουν οι γονείς, οι συγγενείς ή οι οικογενειακοί

φίλοι στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο.

Έτσι, το παιδί εισπνέει βλαβερές χημικές ουσίες

που περιέχονται στον καπνό, πολλές από τις οποίες

έχουν ενοχοποιηθεί για καρκινογόνο δράση στον άν-

θρωπο. Επιπρόσθετα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά,

επειδή αναπνέουν ταχύτερα από τους ενήλικες ανα-

πτύσσουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις των βλαπτικών

ουσιών στον οργανισμό τους και διατρέχουν υψηλό-

τερο κίνδυνο από το παθητικό κάπνισμα σε σχέση με

τους ενήλικες.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το απευθείας κάπνι-

σμα μπροστά στα παιδιά, καθώς είναι γνωστό ότι ο

καπνός και τα διάφορα βλαβερά σωματίδια που περιέ-

χει παραμένουν στον αέρα, τις επιφάνειες και τα ρού-

χα για περίπου 5 ώρες μετά το σβήσιμο του τσιγάρου.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η έκθεση του παιδιού στο

παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για σύνδρο-

μο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου, λοιμώξεις του ανα-

πνευστικού συστήματος, άσθμα, μηνιγγίτιδα, ωτίτιδα,

βήχα και κρυολογήματα. Επίσης, τα παιδιά που μεγα-

λώνουν με γονείς καπνιστές έχουν μεγαλύτερη πιθα-

νότητα να γίνουν και τα ίδια καπνιστές στην ενήλικη

ζωή τους γιατί ταυτίζονται με τους γονείς.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας

της υγείας του παιδιού σας από το παθητικό

κάπνισμα είναι να σταματήσετε το κάπνισμα,

εφόσον καπνίζετε. Παράλληλα με την προστασία της

υγείας του, αποτελείτε για αυτό ένα θετικό πρότυπο

τρόπου ζωής, ενώ προστατεύετε και τη δική σας υγεία.

Εάν δεν είστε έτοιμοι να διακόψετε το κάπνισμα,

φροντίστε να εξασφαλίσετε ότι κανείς δεν θα κα-

πνίζει μέσα στο σπίτι και μέσα στο αυτοκίνητο,

και γενικότερα στους χώρους όπου συνυπάρχει το παιδί.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Raising Children Network (Australia). Second-

hand smoke and your child. Διαθέσιμο στο: www.

raisingchildren.net.au/articles/passive_smoking.html/

context/646

2) American Academy of Pediatrics. The Dangers

of Secondhand Smoke. Διαθέσιμο στο: www.

healthychildren.org/English/health-issues/conditions/

tobacco/Pages/Dangers-of-Secondhand-Smoke.aspx

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

2.4. Αντιηλιακή προστασία

Ο ήλιος εκπέμπει υπεριώδεις ακτινοβολίες (UVA, UVB

και UVC), που δεν είναι ορατές με το ανθρώπινο μάτι.

Οι ακτινοβολίες αυτές απορροφώνται από μια ουσία

του ανθρώπινου δέρματος που λέγεται μελανίνη, με

αποτέλεσμα το δέρμα να σκουραίνει μετά την έκθεση

στον ήλιο.

Ο ήλιος είναι ιδιαίτερα χρήσιμος για την υγιή ανά-

πτυξη των παιδιών καθώς ενεργοποιεί τη βιταμίνη D,

που είναι απαραίτητη για την πρόσληψη του ασβεστί-

ου. Απαιτείται, όμως, μικρής χρονικής διάρκειας έκθε-

ση κάθε μέρα (συνολικά 10–15 λεπτά) προκειμένου ο

ήλιος να έχει την παραπάνω ευεργετική δράση.

Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, χωρίς τα κα-

τάλληλα μέτρα προστασίας, μπορεί να προκαλέσει

βλάβες στο δέρμα και τα μάτια ενώ αυξάνει σημαντικά

τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του δέρματος μελ-

λοντικά.

Όταν το δέρμα εκτεθεί σε ποσότητα ηλιακής ακτι-

νοβολίας μεγαλύτερη από αυτή που μπορεί να απορρο-

φήσει η μελανίνη, τότε αναπτύσσεται ηλιακό έγκαυμα.

Ιδιαίτερη προστασία από τον ήλιο απαιτείται για τα

βρέφη αλλά και για τα παιδιά με ανοιχτό χρώμα δέρ-

ματος, σπίλους (ελιές) στο δέρμα ή κληρονομικό ιστο-

ρικό καρκίνου του δέρματος.

Παρακάτω παρουσιάζονται ορισμένα απλά μέτρα

προστασίας του παιδιού από τον ήλιο:

● Κρατήστε τα βρέφη ηλικίας <6 μηνών μακριά

από τον έντονο ήλιο αλλά και την αντηλιά.

● Στους ζεστούς μήνες του έτους, προσπαθήστε

να περιορίσετε στο ελάχιστο την έκθεση του

παιδιού στον ήλιο κατά τις μεσημεριανές ώρες

(11:00-18:00).

● Ενθαρρύνετε τα παιδιά να παίζουν σε σκιερά

μέρη, π.χ. κάτω από δέντρα.

● Μην αφήνετε τα παιδιά να παραμένουν για

μεγάλο χρονικό διάστημα στον ήλιο φορώντας

μόνο το μαγιό τους. Φορέστε τους μετά το μπά-

νιο μπλουζάκι με μανίκια.

● Φορέστε τους φαρδιά, άνετα, βαμβακερά, ανοι-

χτόχρωμα ρούχα.

● Φορέστε τους καπέλο, κατά προτίμηση αυτά

που δημιουργούν σκιά τόσο στο πρόσωπο όσο

και στον αυχένα.

● Συζητήστε με τον παιδίατρο την κατάλληλη ηλι-

κία για χρήση γυαλιών ηλίου.

● Τοποθετήστε στα ακάλυπτα μέρη του σώματος

του παιδιού αντηλιακή κρέμα με υψηλό δείκτη

αντηλιακής προστασίας (>15), που αναγράφει

ότι προστατεύει από τις υπεριώδεις ακτινοβολί-

ες UVA και UVB.

● Η αντηλιακή κρέμα θα πρέπει να τοποθετείται

μισή ώρα πριν την έκθεση στον ήλιο και να αντι-

καθίσταται κάθε 2 ώρες ή μετά το μπάνιο.

● Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στην περιοχή των

ώμων, της πλάτης και του τραχήλου, γιατί σε

αυτές τις περιοχές εμφανίζονται συχνότερα τα

ηλιακά εγκαύματα.

● Θυμηθείτε να τοποθετήσετε ειδική αντηλιακή

κρέμα και στην περιοχή του προσώπου (μέτω-

πο, μύτη, πίσω μέρος αυτιών).

● Φροντίστε τα παιδιά να πίνουν πολλά υγρά (κυ-

ρίως νερό).

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Raising Children Network (Australia). Safety in the sun.

Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/articles/

safety_in_the_sun.html

2) NHS, Department of Health, Birth to Five, 2009.

3) American Academy of Pediatrics. Sun Safety:

Information for Parents About Sunburn & Sunscreen.

Διαθέσιμο στο: www.healthychildren.org/English/

safety-prevention/at-play/Pages/Sun-Safety.aspx

4) The Nemours Foundation. Sun Safety. Διαθέσιμο στο:

www.kidshealth.org/parent/firstaid_safe/outdoor/

sun_safety.html

5) Canadian Paediatric Society. Sun Safety. Διαθέσιμο στο:

www.caringforkids.cps.ca/handouts/sun_safety

2.5. Προστασία από έντομα

Ψείρες τριχωτού κεφαλής

Οι ψείρες του τριχωτού της κεφαλής είναι μικρά έντο-

μα, με μέγεθος ελαφρά μικρότερο από την κεφαλή μιας

καρφίτσας (σε κατάσταση νηστείας). Η εμφάνισή τους

είναι συνηθισμένο φαινόμενο μεταξύ των παιδιών που

πηγαίνουν σχολείο ή παιδικό σταθμό και δεν σχετίζεται

με την καθαριότητα του σπιτιού ή των μαλλιών. Δεν με-

ταφέρουν κάποια ασθένεια και η καταπολέμησή τους

μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικά ακολουθώντας

έγκαιρα και με προσοχή ορισμένα απλά μέτρα αντιμε-

τώπισης. Σημειώνεται ότι, εκτός από τις ψείρες του κε-

φαλιού, υπάρχουν και οι ψείρες του σώματος και του

εφηβαίου, οι οποίες όμως δεν είναι συχνές στα παιδιά.

Οι ψείρες γεννάνε τα αυγά τους πάνω στην τρίχα

πολύ κοντά στο δέρμα του κεφαλιού. Μετά από περί-

που μία εβδομάδα τα αυγά εκκολάπτονται και η νέα

ψείρα εγκαταλείπει το αυγό, αφήνοντας ένα άδειο

κέλυφος άσπρου γυαλιστερού χρώματος που λέγεται

κόνιδα (συχνά συγχέεται με την πιτυρίδα). Οι ψείρες,

παρόλο που δεν έχουν την ικανότητα να πετάνε, με-

ταφέρονται εύκολα από παιδί σε παιδί μέσω της στε-

νής επαφής, κυρίως όταν τα κεφάλια τους έρχονται σε

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

άμεση επαφή το ένα με το άλλο. Η κοινή χρήση αντι-

κειμένων όπως καπέλα, χτένες, μαξιλάρια μπορεί να

συμβάλλουν ώστε οι ψείρες να μεταδίδονται ευκολό-

τερα μεταξύ των παιδιών.

Σημάδια που μπορούν να οδηγήσουν το γονιό στην

υποψία ότι το παιδί του μπορεί να έχει ψείρες είναι:

● Φαγούρα ή ερεθισμός στο κεφάλι, κυρίως πίσω

από τα αυτιά και στο πίσω μέρος του κεφαλιού

(η φαγούρα δεν είναι πάντα το πρώτο σύμπτω-

μα ενώ μπορεί και να απουσιάζει).

● Εντοπισμός κόνιδας (δεν υποδηλώνει πάντα

ενεργό μόλυνση).

● Παρουσία μαύρων κόκκων στο μαξιλάρι (είναι

τα απόβλητα της ψείρας).

Εάν οι γονείς εντοπίσουν κάτι από τα παραπάνω ή

παρουσιαστούν κρούσματα στο άμεσο περιβάλλον του

παιδιού (οικογένεια, σχολείο), οφείλουν να ελέγξουν

σχολαστικά τα μαλλιά και το δέρμα του κεφαλιού των

παιδιών. Χρειάζεται προσεκτικό χτένισμα με ειδική

μεταλλική χτένα (ψειρόχτενο), αφού προηγουμένως

τα μαλλιά έχουν βραχεί καλά. Το χτένισμα των μαλ-

λιών όλου του κεφαλιού προτείνεται να γίνεται τμημα-

τικά, σε συνθήκες καλού φωτισμού και πάνω από μια

ανοιχτόχρωμη επιφάνεια (χαρτί, πετσέτα, νιπτήρας)

προκειμένου να είναι ευκολότερος ο εντοπισμός των

αυγών ή της ψείρας στο κεφάλι, στη χτένα ή στη λευκή

επιφάνεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η θεραπεία θα πρέπει να

ακολουθείται, σε συνεννόηση με τον παιδίατρο ή τον

δερματολόγο, μόνο αν βρεθεί ενεργός πάθηση, δηλ.

ζωντανές ψείρες ή εκκολαπτόμενα αυγά. Αυγά που

βρίσκονται κολλημένα στη τρίχα και σε απόσταση

πάνω από 1,5 εκατοστό από το δέρμα (κόνιδες), έχουν

ήδη εκκολαφθεί και δεν δηλώνουν ενεργή μόλυνση.

Εάν διαπιστώσετε ότι υπάρχουν ψείρες στα μαλλιά

του παιδιού σας, υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι αντι-

μετώπισης:

● Η απομάκρυνση των ψειρών και των αυγών με

τη σχολιαστική χρήση ειδικής μεταλλικής χτέ-

νας σε βρεγμένα μαλλιά (μετά τη χρήση μαλα-

κτικής κρέμας), με συχνότητα 2-3 φορές εβδο-

μαδιαίως για διάστημα περίπου 2 εβδομάδων.

● Η χρήση ειδικών σαμπουάν, λοσιόν ή φαρμα-

κευτικών προϊόντων που περιέχουν ουσίες που

σκοτώνουν τις ψείρες και είναι εγκεκριμένα από

τον ΕΟΦ. Πολλοί γονείς χρησιμοποιούν διάφο-

ρα φυτικά έλαια ή αποστάγματα για την κατα-

πολέμηση των ψειρών, αλλά η αποτελεσματικό-

τητα αυτών των μεθόδων είναι αμφίβολη.

Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται

πετρέλαιο ή άλλα παρόμοια υλικά, που είναι εξαιρετι-

κά επικίνδυνα.

Πρακτικές οδηγίες αντιμετώπισης

● Για παιδιά <2 ετών, συμβουλευτείτε τον παιδί-

ατρο πριν χρησιμοποιήσετε κάποιο φαρμακευ-

τικό προϊόν. Ορισμένα προϊόντα δεν πρέπει να

χρησιμοποιούνται σε μικρά παιδιά και οι γονείς

πρέπει να διαβάζουν προσεκτικά τις οδηγίες

χρήσης που τα συνοδεύουν.

● Εάν ένα παιδί εμφανίσει ψείρες, όλα τα μέλη

της οικογένειας θα πρέπει να ελεγχθούν και

όσα αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα πρέ-

πει να λάβουν ταυτόχρονα θεραπεία.

● Χρησιμοποιήστε προσεκτικά το σαμπουάν ή

την ειδική λοσιόν σύμφωνα με τις οδηγίες χρή-

σης και για οποιαδήποτε απορία συμβουλευτεί-

τε τον παιδίατρο ή τον δερματολόγο.

● Επαναλάβατε τη θεραπεία άλλη μια φορά μετά

από 7-10 ημέρες.

Υπάρχει πιθανότητα οι ψείρες να μην αντιμετωπι-

στούν επιτυχώς μετά την θεραπεία, είτε γιατί αυτή δεν

εφαρμόστηκε σωστά, είτε γιατί ενδέχεται οι ψείρες να

έχουν αναπτύξει αντοχή στο συγκεκριμένο φάρμακο.

Ζητείστε από τον δερματολόγο/παιδίατρο να σας προτεί-

νει κάποιο άλλο προϊόν και εφαρμόστε πάλι τις οδηγίες.

● Ειδικά μεταλλικά χτενάκια θα πρέπει να χρησι-

μοποιούνται για την απομάκρυνση των αυγών

που είναι κολλημένα στις τρίχες. Η διαδικασία

θα πρέπει να επαναλαμβάνεται περιοδικά.

● Απολυμάνετε σε οινόπνευμα (για μια ώρα) ή

πλύνετε με ζεστό νερό και σαπούνι αντικείμενα

όπως χτένες, βούρτσες κλπ.

● Βάλτε στο πλυντήριο όλα τα ρούχα και τα σε-

ντόνια που χρησιμοποίησε το παιδί τον τελευ-

ταίο καιρό πριν τη θεραπεία. Χρησιμοποιήστε

πρόγραμμα με υψηλή θερμοκρασία (>60° C).

Για ρούχα που δεν μπορούν να πλυθούν στο

πλυντήριο (καπέλα, παλτά) χρησιμοποιήστε

στεγνό καθάρισμα ή κλείστε τα καλά σε μια

πλαστική σακούλα για 2 εβδομάδες.

● Μην εφαρμόζετε προληπτική φαρμακευτική

θεραπεία σε άλλα μέλη της οικογένειας.

● Εάν ένα παιδί έχει κολλήσει ψείρες, το υπερβο-

λικό κόψιμο των μαλλιών του (πολύ κοντά) δεν

έχει κανένα θεραπευτικό ή μελλοντικά προλη-

πτικό αποτέλεσμα.

Οι γονείς οφείλουν να ελέγχουν τακτικά τα μαλλιά

του παιδιού για πιθανή παρουσία ψειρών και ειδικά

σε περίπτωση που αναφερθούν άλλα περιστατικά στο

σχολείο του παιδιού. Παράλληλα, εάν το παιδί τους

έχει εμφανίσει ψείρες θα πρέπει να ενημερώσουν σχε-

τικά το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό και εφόσον το

παιδί λάβει την κατάλληλη θεραπεία δεν υπάρχει λό-

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

γος να απέχει από το σχολείο.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) NHS, Department of Health, Birth to Five, 2009.

2) American Academy of Pediatrics. Head Lice: What

Parents Need to Know. Διαθέσιμο στο: www.

healthychildren.org/English/health-issues/conditions/

from-insects-animals/Pages/Signs-of-Lice.aspx

3) Raising Children Network (Australia). Lice. Διαθέσιμο

στο: www.raisingchildren.net.au/articles/lice.html

4) Canadian Paediatric Society. Head lice. Διαθέσιμο στο:

www.caringforkids.cps.ca/handouts/head_lice

5) The Nemours Foundation. Head lice. Διαθέσιμο στο:

www.kidshealth.org/parent/infections/common/head_

lice.html#cat20029

Τσιμπήματα από κουνούπια

Τα τσιμπήματα των κουνουπιών είναι πολύ ενοχλη-

τικά και αποτελούν συχνό πρόβλημα στη χώρα μας,

ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Στο σημείο

του τσιμπήματος, συνήθως, εμφανίζεται ερυθρότητα

και φαγούρα που μπορεί να διαρκέσει μερικές μέ-

ρες. Σε ορισμένα ευαίσθητα άτομα το τσίμπημα ενός

κουνουπιού μπορεί να προκαλέσει έντονο κνησμό και

ένα μικρό κόκκινο εξόγκωμα που οφείλεται σε τοπικό

πρήξιμο λόγω της φυσιολογικής αντίδρασης του οργα-

νισμού. Ορισμένες φορές μπορεί στο σημείο τσιμπή-

ματος να παρουσιαστούν σημεία τοπικής μόλυνσης.

Πολύ σπάνια το τσίμπημα από μολυσμένο κουνούπι

μπορεί να μεταδώσει κάποια δυνητικά σοβαρή ασθέ-

νεια, όπως λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου ή

ελονοσία.

Η αντιμετώπιση των τσιμπημάτων από κουνούπια

μπορεί να γίνει με απλά μέτρα, όπως η τοποθέτηση

πάγου τοπικά για τον περιορισμό του οιδήματος ή χρή-

ση αντιισταμινικών τζελ/αλοιφών για την ανακούφιση

των συμπτωμάτων, μετά από συνεννόηση με τον παι-

δίατρο. Είναι σημαντικό οι γονείς να συμβουλεύουν τα

παιδιά να μην ξύνουν την περιοχή του τσιμπήματος,

όσο αυτό είναι εφικτό, για την αποφυγή πρόκλησης

τοπικής μόλυνσης.

Μέτρα προστασίας από τσίμπημα κουνουπιών

Μερικές απλές συμβουλές (για παιδιά και ενήλικες)

για την αποφυγή τσιμπημάτων από τα κουνούπια πα-

ρουσιάζονται παρακάτω:

● Φοράτε, όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώ-

ρους, ανοιχτόχρωμα ρούχα που καλύπτουν όλο

το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια).

● Αποφεύγετε μέρη όπου είναι πιθανότερο να

βρίσκονται τα κουνούπια, π.χ. στάσιμα νερά,

πρόσφατα ποτισμένα λουλούδια ή γκαζόν.

● Παραμένετε σε εσωτερικούς χώρους τις ώρες

που τα κουνούπια είναι περισσότερο δραστή-

ρια, π.χ. από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.

● Σε εξωτερικούς χώρους, μπορείτε να χρησιμο-

ποιείτε φορητές κουνουπιέρες στο καρότσι ή

καλάθι του μωρού, με προσοχή για την αποφυγή

περίσφιξης του λαιμού. Για λόγους ασφαλείας,

συνιστάται η αποφυγή τοποθέτησης κουνουπιέ-

ρας στο βρεφικό κρεβάτι, λόγω κινδύνου περί-

σφιξης του λαιμού ή εγκλωβισμού κουνουπιών

μέσα στην κουνουπιέρα.

● Τοποθετήστε αντικουνουπικά πλέγματα (σήτες)

σε πόρτες και παράθυρα του σπιτιού, ιδίως στο

χώρο όπου κοιμάται ένα βρέφος ή παιδί.

● Εάν είναι δυνατόν, χρησιμοποιείτε ανεμιστήρες

ή κλιματιστικά, καθώς ο δροσερός αέρας μειώ-

νει τη δραστηριότητα των κουνουπιών.

● Απομακρύνετε το στάσιμο νερό (από γλάστρες,

βάζα, λεκάνες, υδρορροές), το οποίο αποτε-

λεί σημείο όπου τα κουνούπια εναποθέτουν τα

αυγά τους.

● Ποτίζετε, κατά προτίμηση, τις πρωινές ώρες και

φροντίζετε να κουρεύετε τακτικά θάμνους και

γρασίδι γύρω από το σπίτι.

● Χρησιμοποιείτε λαμπτήρες κίτρινου χρώματος

στους εξωτερικούς χώρους, γιατί προσελκύουν

λιγότερο τα κουνούπια.

● Χρησιμοποιείτε εντομοκτόνα που διαχέονται

στον αέρα μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανά-

γκης, καθώς πρέπει να αποφεύγεται η εισπνοή

εντομοκτόνων από τα παιδιά, τα οποία συσσω-

ρεύονται στον οργανισμό. Κυκλοφορούν στο

εμπόριο οι εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ),

ταμπλέτες, εξατμιζόμενο διάλυμα. Ακολουθείτε

πάντα προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης του σκευ-

άσματος ή της συσκευής και φροντίστε να αερί-

ζεται επαρκώς ο χώρος όπου κοιμάται το παιδί.

● Χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικά στο ακάλυ-

πτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα (ποτέ κάτω

από τα ρούχα) με τις παρακάτω δραστικές ου-

σίες:

• DEET (N,N-διεθυλοτολουαμίδη).

• Πικαριδίνη (picaridin) ή ικαριδίνη (icaridin).

• Αιθέρια έλαια ευκαλύπτου.

• IR3535

● Βραχιόλια εμποτισμένα με χημικές εντομοαπω-

θητικές ουσίες και ηλεκτρικές εντομοαπωθη-

τικές συσκευές εκπομπής υπερήχων δεν έχουν

τεκμηριωμένα αποτελεσματική εντομοαπωθη-

τική δράση.

Τρόπος χρήσης εντομοαπωθητικών

● Διαβάζετε πάντα προσεκτικά τις οδηγίες χρή-

σης του σκευάσματος και ενημερωθείτε για τις

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

χημικές ουσίες που περιέχει.

● Εντομοαπωθητικά με DEET αντενδείκνυνται

σε βρέφη και παιδιά μικρότερα από 2 ετών (κα-

τ΄άλλους σε βρέφη <6 μηνών), ενώ όσα περι-

έχουν αιθέρια έλαια ευκάλυπτου αντενδείκνυ-

νται σε παιδιά μικρότερα από 3 ετών.

● Σε παιδιά έως 12 ετών, τα χρησιμοποιούμενα

εντομοαπωθητικά με DEET δεν πρέπει να έχουν

συγκέντρωση >10% (ή κατ΄άλλους >30%), ενώ

η ποσότητα και συχνότητα χρήσης πρέπει να εί-

ναι περιορισμένη.

● Το εντομοαπωθητικό θα πρέπει να τοποθετεί-

ται στα παιδιά πάντα από τους γονείς με ιδιαί-

τερη προσοχή ώστε να μην έρθει σε επαφή με

τα μάτια, το στόμα, ερεθισμένη περιοχή δέρμα-

τος ή πληγή.

● Εάν έρθει σε επαφή με τα μάτια, ξεπλύνετε άμε-

σα με άφθονο νερό.

● Μην βάζετε εντομοαπωθητικό στα χέρια των

παιδιών γιατί μπορεί να τα βάλουν στο στόμα

ή στα μάτια.

● Τοποθετήστε το εντομοαπωθητικό τουλάχιστον

30 λεπτά μετά το αντηλιακό.

● Αν παρατηρήσετε ότι το εντομοαπωθητικό ερέ-

θισε το δέρμα του παιδιού, σταματήστε αμέσως

την επάλειψη, ξεπλύνετε με άφθονο νερό και

συμβουλευτείτε τον παιδίατρο.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) American Academy of Pediatrics. Insect Repellents. Δι-

αθέσιμο στο: www.healthychildren.org/English/safety-

prevention/at-play/Pages/Insect-Repellents.aspx

2) Canadian Paediatric Society. Insect repellents: How

to protect your child from insect bites. Διαθέσιμο στο:

www.caringforkids.cps.ca/handouts/insect_repellents

3) Raising Children Network (Australia). Insect bites and

stings. Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/

articles/insect_bites.html

4) American Academy of Pediatrics. Preventing West

Nile Virus. Διαθέσιμο στο: www.healthychildren.

org/English/health-issues/conditions/skin/Pages/

Preventing-West-Nile-Virus.aspx

5) Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Προστα-

σία από τα κουνούπια. Διαθέσιμο στο: www.keelpno.

gr/Portals/0/Αρχεία/Ελονοσία/entypo_1-4 - 2012

Protection.pdf

2.6. Άλλα θέματα

Κατοικίδια ζώα

Η σχέση των παιδιών με τα ζώα μπορεί να αναπτύξει

αξίες και κοινωνικές δεξιότητες. Το παιδί πρέπει να

κατανοήσει ότι στα ζώα πρέπει να φέρεται με ευγέ-

νεια και σεβασμό. Η φροντίδα του ζώου αυξάνει την

υπευθυνότητα του παιδιού. Ωστόσο, πρέπει να ακο-

λουθούνται με προσοχή οι κανόνες ασφάλειας και τή-

ρησης της υγείας του ζώου, ώστε η σχέση με τα ζώα να

είναι ακίνδυνη.

Τα κατοικίδια ζώα, όπως και όλα τα ζώα, μεταφέ-

ρουν μικροοργανισμούς (μικρόβια, ιούς, παράσιτα και

μύκητες), που αν μεταφερθούν στον άνθρωπο μπορεί

να προκαλέσουν κάποια ασθένεια. Οι βασικοί τρόποι

μετάδοσής τους είναι η άμεση επαφή με το δέρμα ή τα

εκκρίματα του ζώου (κόπρανα, ούρα, σάλιο, πληγές),

το δάγκωμα ή το γρατζούνισμα. Ιδιαίτερα ευάλωτα εί-

ναι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά λόγω της ανωριμό-

τητας του ανοσοποιητικού συστήματος και της δυσκο-

λίας να τηρούν τους βασικούς κανόνες υγιεινής.

Πρακτικές οδηγίες

● Το παιδί πρέπει να εμπεδώσει ότι δεν πρέπει να

πειράζει ή να κακομεταχειρίζεται ένα ζώο.

● Δεν πρέπει να προσπαθεί να χαϊδέψει ένα σκύ-

λο ή μια γάτα που δεν είναι φιλικά.

● Δεν πρέπει να χαϊδεύει ή να ενοχλεί ένα σκύλο ή

μια γάτα που κοιμάται ή τρώει.

● Δεν πρέπει να παίζει με μικρά γατάκια ή σκυλά-

κια, ενώ κάπου κοντά είναι η μητέρα τους.

● Το παιδί, αλλά και οι ενήλικες, πρέπει να πλέ-

νουν τα χέρια τους μετά από κάθε επαφή με

άγνωστο ζώο.

● Η σκόπιμη κακομεταχείριση ζώων από ένα παι-

δί μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα συναισθημα-

τικών δυσκολιών και πρέπει να συζητηθεί με

τον παιδίατρο ή άλλο ειδικό.

Κατοικίδιο ζώο στο σπίτι

● Φροντίζετε σχολαστικά την υγεία του κατοικί-

διου ζώου σας.

• Κάνετε τις προβλεπόμενες επισκέψεις στον

κτηνίατρο και τηρείτε το χρονοδιάγραμμα

των εμβολιασμών.

• Αν το κατοικίδιό σας αρρωστήσει, συμβου-

λευτείτε τον κτηνίατρο.

• Προσέξτε τις επαφές του κατοικιδίου σας με

αδέσποτα ζώα, που μπορεί να φέρουν κά-

ποια ασθένεια.

● Αν αποφασίσατε να πάρετε καινούριο κατοικί-

διο στο σπίτι:

• Πρέπει να προετοιμάσετε το παιδί σας, ώστε

να κατανοήσει τα δεδομένα της νέας κατά-

στασης. Πρέπει να του εξηγήσετε τους κανό-

νες που θα ισχύουν και τις ευθύνες καθενός

στην οικογένεια.

• Πρέπει να είστε σίγουροι για την υγεία του

ζώου που θα πάρετε. Προμηθευτείτε το από

αξιόπιστο προμηθευτή.

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

• Να γνωρίζετε το τελικό μέγεθος του σκύλου

που παίρνετε, ώστε να μην είναι μεγαλύτερο

από αυτό που μπορείτε να φροντίσετε.

● Ο σκύλος ή η γάτα δεν πρέπει να κυκλοφορούν

μόνα σε δωμάτιο όπου υπάρχει βρέφος.

● Αποφεύγετε να φιλάτε τα ζώα και μην επιτρέ-

πετε στο σκύλο σας να γλείφει το πρόσωπο του

παιδιού ή κάποια πληγή στο δέρμα του.

● Το παιδί δεν πρέπει να κοιμάται μαζί με το σκύ-

λο ή τη γάτα σας.

● Φροντίστε για τον καθημερινό καθαρισμό και

την υγιεινή αποκομιδή των απεκκριμάτων του

ζώου.

● Μην μοιράζεστε το φαγητό σας με το κατοικίδιο

και εξασφαλίστε ότι θα παραμένει μακριά από

την κουζίνα και το χώρο όπου τρώτε.

● Σημαντικό μέτρο προφύλαξης για παιδιά και

ενήλικες που έχουν κατοικίδιο ζώο είναι το τα-

κτικό και καλό πλύσιμο των χεριών με νερό και

σαπούνι, ιδιαίτερα:

• Μετά την ενασχόληση με το πλύσιμο και την

υγιεινή του ζώου.

• Πριν την προετοιμασία φαγητού ή πριν το

φαγητό.

● Παιδιά με γνωστή αλλεργία σε τρίχωμα σκύλου

ή γάτας δεν πρέπει να έχουν τέτοιο κατοικίδιο.

Παιδιά που εμφάνισαν κάποια αλλεργία μετά

από την επαφή με νέο κατοικίδιο πρέπει να

ελεγχθούν ιατρικά.

● Τα φίδια, οι χελώνες, οι σαύρες είναι συχνά

φορείς του μικροβίου της σαλμονέλας. Καλό

είναι να αποφεύγονται σε σπίτι με παιδιά, ενώ

το καλό πλύσιμο των χεριών είναι απαραίτητο

μετά από κάθε επαφή με αυτά.

● Φίδια, μαϊμούδες ή άλλα εξωτικά ζώα δεν συνι-

στώνται για σπίτι όπου υπάρχουν παιδιά. Μπο-

ρεί να γίνουν επικίνδυνα.

Σκύλοι

● Όλα τα σκυλιά, ακόμη και τα πιο μικρά, μπο-

ρεί να δαγκώσουν αν τρομάξουν, ξαφνιαστούν,

απειληθούν ή είναι πεινασμένα.

● Το παιδί δεν πρέπει να τρέξει αν ένας άγνωστος

σκύλος το πλησιάσει, δεν πρέπει να τον κοιτάξει

στα μάτια, αλλά να οπισθοχωρήσει αργά και να

αποφύγει απότομες κινήσεις.

● Αν ένα σκυλί κυνηγήσει το παιδί ενώ κάνει πο-

δήλατο, δεν πρέπει να προσπαθήσει να το απο-

φύγει αυξάνοντας ταχύτητα. Αντίθετα πρέπει

να σταματήσει και να κατέβει από το ποδήλατο,

ώστε το ποδήλατο να είναι μεταξύ του παιδιού

και του σκύλου. Συνήθως ο σκύλος μετά από

λίγη ώρα χάνει το ενδιαφέρον του για έναν μη

κινούμενο στόχο.

● Ακόμη και αν γνωρίζετε καλά έναν σκύλο, μην

αφήνετε ποτέ ένα μικρό παιδί μόνο μαζί του.

● Ρωτάτε πάντα πρώτα τον ιδιοκτήτη αν μπορεί

το παιδί σας να χαϊδέψει το ζώο.

● Επιτρέψτε στο σκύλο πρώτα να σας δει και να

σας μυρίσει.

● Πείτε στο παιδί ότι δεν πρέπει να τρέχει προς το

σκύλο, ούτε να απομακρύνεται τρέχοντας από

αυτόν.

● Αν ένας σκύλος προσπαθήσει να σας δαγκώσει,

βάλτε μεταξύ σας όποιο εμπόδιο μπορείτε. Αν

βρεθείτε κάτω, διπλωθείτε σαν μπάλα, καλύψτε

το πρόσωπο σας και μείνετε ακίνητοι.

Αν ένας σκύλος δαγκώσει το παιδί σας

● Επικοινωνήστε με γιατρό, ιδιαίτερα αν ο σκύλος

δεν είναι δικός σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις το

τραύμα από δάγκωμα σκύλου χρειάζεται ειδική

φροντίδα, ακόμη και αν φαίνεται επιφανειακό.

● Έχετε στη διάθεση του γιατρού τις παρακάτω

πληροφορίες που θα βοηθήσουν στην απόφαση

για περαιτέρω ενέργειες:

• Το όνομα και τη διεύθυνση του ιδιοκτήτη του

σκύλου.

• Τους εμβολιασμούς του ζώου.

• Αν η επίθεση από το ζώο προκλήθηκε ή όχι

από το παιδί –πληροφορία που θα καθορίσει

την επιθετικότητα του ζώου.

• Το ιατρικό ιστορικό του παιδιού σας και το

βιβλιάριο των εμβολιασμών του.

● Μικροβιακές λοιμώξεις είναι πιθανόν να συμ-

βούν και πρέπει να αντιμετωπισθούν κατάλληλα.

● Η λύσσα παραμένει μια πιθανότητα (έστω και

μικρή), ιδιαίτερα αν το ζώο είναι άγνωστο ή

ανεμβολίαστο.

● Αν ο δικός σας σκύλος δάγκωσε το παιδί σας,

εξηγήστε του τούς πιθανούς λόγους και κρατήστε

τον σκύλο μακριά για μερικές μέρες, δίνοντας

στο παιδί το χρόνο να ηρεμήσει. Αν ο σκύλος έχει

επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά, κα-

νονίστε την απομάκρυνσή του από το σπίτι.

● Ένα παιδί που υπέστη επίθεση ή/και δάγκωμα

από σκύλο μπορεί να αναπτύξει έντονη φοβία (για

σκύλους ή γενικότερη). Σε μια τέτοια περίπτωση,

συμβουλευτείτε τον παιδίατρο ή άλλον ειδικό.

Γάτες

● Οι γάτες δαγκώνουν ή προκαλούν αμυχές, ιδι-

αίτερα αν κάποιο παιδί παίξει έντονα μαζί τους

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

και νευριάσουν. Η αντίδραση αυτή είναι πιθα-

νότερη αν η γάτα είναι άγνωστη ή αδέσποτη.

● Οι γάτες μπορούν να μεταδώσουν διάφορες αρ-

ρώστιες που οφείλονται σε μικρόβια και μεταξύ

αυτών τη λεγόμενη «νόσο από αμυχές γάτας».

● Αν το παιδί γρατσουνιστεί από γάτα, πλύνετε

την περιοχή με σαπούνι και νερό.

● Είναι καλό τα παιδιά να μάθουν να αποφεύγουν

τις αδέσποτες ή άγνωστες γάτες.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Canadian Paediatric Society. Healthy pets, healthy

people: How to avoid the diseases that pets can spread

to people. Διαθέσιμο στο: www.caringforkids.cps.ca/

handouts/healthy_pets_healthy_people

2) The Nemours Foundation. Infections that pets carry.

Διαθέσιμο στο: www.kidshealth.org/parent/infections/

bacterial_viral/pet_infections.html#cat20028

3) Raising Children Network (Australia). Dogs and

children. Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/

articles/dogs_and_children.html

4) American Academy of Pediatrics. When Pets Are the

Problem. Διαθέσιμο στο: www.healthychildren.org/

English/health-issues/conditions/allergies-asthma/

Pages/When-Pets-Are-the-Problem.aspx

Υγιεινή σε πισίνα ή κολυμβητήριο

Το μπάνιο σε πισίνα είναι συνήθως μια πολύ ευχάρι-

στη δραστηριότητα για τα παιδιά, ενώ το κολύμπι σε

κολυμβητήριο αποτελεί έναν ολοκληρωμένο τρόπο

άθλησης. Οι πισίνες δεν είναι στείρες μικροβίων. Οι

συνηθέστεροι μικροοργανισμοί που περιέχονται στο

νερό μιας πισίνας ανήκουν στις κατηγορίες των μικρο-

βίων (π.χ. Giardia, E. coli, Legionella και Shigella) των

ιών (π.χ. εντεροιοί) και των παρασίτων (π.χ. κρυπτο-

σπορίδιο).

Η χρήση ειδικών χημικών ουσιών στις πισίνες (π.χ.

χλώριο, βρώμιο, ενεργό οξυγόνο, όζον) έχει ως σκοπό

τη διατήρηση του αριθμού των παθογόνων μικροορ-

γανισμών σε χαμηλά επίπεδα έτσι ώστε να μην κιν-

δυνεύουν όσοι κολυμπούν σε αυτές. Μερικές φορές,

όμως, ιδιαίτερα όταν ο αριθμός των ατόμων που χρη-

σιμοποιούν την πισίνα είναι πολύ μεγάλος ή οι συν-

θήκες καθαρισμού και συντήρησης είναι ελλιπείς, οι

μικροοργανισμοί πολλαπλασιάζονται γρήγορα και

μπορεί να προκαλέσουν κάποια λοίμωξη στους κολυμ-

βητές.

Οι κυριότερες ομάδες ασθενειών που μπορεί κανείς

να κολλήσει σε μια μολυσμένη πισίνα περιλαμβάνουν

εξωτερική ωτίτιδα, λοίμωξη των ματιών, του δέρματος

ή του αναπνευστικού συστήματος και γαστρεντερίτιδα.

Παράλληλα, διαταραχές στις φυσιολογικές τιμές

του pH στο νερό τις πισίνας μπορεί να ευθύνονται για

ερεθισμούς του δέρματος και των ματιών.

Το νερό της πισίνας μπορεί εύκολα να μολυνθεί

από τα σωματικά υγρά ενός κολυμβητή (σάλιο, ρινικές

εκκρίσεις, ούρα, κόπρανα, ιδρώτας, έκκριμα από δερ-

ματική πληγή), από τροφές, σκόνη, ή άλλα αντικείμε-

να που μπορεί να πέσουν μέσα στο νερό.

Ειδικότερα, μικρά παιδιά που δεν έχουν ακόμη εκ-

παιδευτεί στη χρήση της τουαλέτας, είναι πιο πιθανό

να μολύνουν το νερό της πισίνας με ούρα ή κόπρανα

ακόμη και όταν φορούν τα ειδικά μαγιό.

Η πρόληψη των λοιμώξεων στις πισίνες και τα κο-

λυμβητήρια στηρίζεται στη σωστή κατασκευή και λει-

τουργία τους, αλλά και στη σωστή συμπεριφορά των

κολυμβητών και των επισκεπτών. Οι πισίνες πρέπει

να είναι κατασκευασμένες με τρόπο που επιτρέπει τη

συνεχή υπερχείλιση του επιφανειακού στρώματος του

νερού, που είναι το πιο μολυσμένο.

Η απολύμανση του νερού στις πισίνες, ανεξαρτή-

τως χρησιμοποιούμενης μεθόδου χημικής επεξεργα-

σίας, πρέπει να γίνεται συστηματικά και με βάση τις

προδιαγραφές. Ορισμένες φορές αυτό απαιτεί χρόνο

και δεν είναι πάντα εφικτός ο πλήρης καθαρισμός,

ιδιαίτερα σε περιόδους αυξημένης χρήσης της πισίνας

από μεγάλο αριθμό ατόμων.

Οι κλειστές πισίνες/κολυμβητήρια πρέπει να αε-

ρίζονται επαρκώς, γιατί τα υποπροϊόντα του χλωρίου

που σχηματίζονται από την αντίδραση του χλωρίου με

τα βιολογικά υγρά, π.χ. ιδρώτα και σάλιο, έχουν ενο-

χοποιηθεί για αύξηση του κινδύνου αναπνευστικών

λοιμώξεων στα βρέφη.

Οι ρηχές και οι φουσκωτές πισίνες, επειδή έχουν

μικρότερη ποσότητα νερού που συνήθως είναι πιο

ζεστό και επειδή χρησιμοποιούνται περισσότερο από

μικρότερα παιδιά, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυν-

σης από κόπρανα και ούρα. Παράλληλα, τα μικρότερα

παιδιά καταπίνουν συχνότερα νερό σε σχέση με τους

ενήλικες και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο λοίμωξης.

Πρακτικές οδηγίες

● Μην αφήνετε να κολυμπούν συγχρόνως περισ-

σότερα άτομα από όσα επιτρέπει η χωρητικότη-

τα της πισίνας.

● Μην χρησιμοποιείτε την πισίνα όταν είστε άρ-

ρωστοι με συμπτώματα από το αναπνευστικό ή

όταν έχετε διάρροια.

● Προσπαθήστε να μην εισέρχεται το νερό της

πισίνας στο στόμα σας και σε καμία περίπτωση

μην το καταπίνετε.

● Κάντε ντους πριν μπείτε στην πισίνα.

● Πλύνετε καλά τα χέρια σας με νερό και σαπούνι

μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την αλλαγή πά-

νας πριν μπείτε στην πισίνα.

● Φροντίστε τα παιδιά να πηγαίνουν στην τουαλέ-

τα πριν μπουν στην πισίνα και αλλάζετε τακτικά

Θέματα Πρόληψης και Προστασίας της Υγείας

την πάνα των μικρότερων παιδιών, έτσι ώστε να

ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο απρόβλεπτου

«ατυχήματος» μέσα στο νερό της πισίνας.

● Για μικρά παιδιά, χωρίς έλεγχο των σφιγκτή-

ρων, πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικές αδι-

άβροχες πάνες. Βαραίνουν λιγότερο και μειώ-

νουν τον κίνδυνο να επηρεασθεί η ισορροπία

του παιδιού.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) Raising Children Network (Australia). Swimming pool

hygiene. Διαθέσιμο στο: www.raisingchildren.net.au/

articles/swimming_pool_hygiene.html/context/646

2) Οδηγίες καλής λειτουργίας κολυμβητικών δεξαμενών.

Τεχνικό εγχειρίδιο. Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής

Αλληλεγγύης, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Αθήνα

2004.

Ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD

Το G6PD είναι ένα ένζυμο (αφυδρογονάση της 6-φω-

σφορικής γλυκόζης) που φυσιολογικά βρίσκεται στα

ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος.

Τα άτομα με ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD μπο-

ρεί να πάθουν κρίση αιμολυτικής αναιμίας αν λάβουν

ορισμένα φάρμακα ή τροφές ή αν έρθουν σε επαφή

με ορισμένες ουσίες. Επίσης, μικρός αριθμός παιδιών

μπορεί να εμφανίσει χρόνια αναιμία, με συμπτώματα

όπως ωχρότητα και κόπωση, ενώ μερικά βρέφη με έλ-

λειψη του ενζύμου μπορεί να εμφανίσουν ίκτερο κατά

τον πρώτο μήνα ζωής.

Η ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD είναι συχνή στην

Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι περίπου 3,5% των αγοριών

και 1,7% των κοριτσιών παρουσιάζει ολική ή μερική

ανεπάρκεια του ενζύμου.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ανεπάρκεια του εν-

ζύμου G6PD ζουν μια φυσιολογική ζωή, ιδιαίτερα αν

είναι ενημερωμένοι για την ανάγκη αποφυγής συγκε-

κριμένων φαρμάκων, τροφών και άλλων ουσιών.

Στο πλαίσιο του Προγράμματος Προληπτικού

Ελέγχου Νεογνών, που διενεργείται από το Ινστιτούτο

Υγείας του Παιδιού, σε κάθε νεογνό γίνεται –μεταξύ

άλλων– έλεγχος για πιθανή ανεπάρκεια του ενζύμου

G6PD, με τη λήψη λίγων σταγόνων αίματος πριν την

έξοδο από το μαιευτήριο. Σε ορισμένες περιπτώσεις με

ύποπτο ή αμφίβολο αποτέλεσμα ζητείται τα νεογνά να

υποβληθούν σε επαναληπτικό έλεγχο ή σε περαιτέρω

εργαστηριακή διερεύνηση (χωρίς αυτό κατ’ ανάγκη να

σημαίνει ότι έχουν έλλειψη του ενζύμου).

Πρακτικές οδηγίες

Τα κυριότερα φάρμακα, τροφές ή άλλες ουσίες που

πρέπει να αποφεύγονται από άτομα με ανεπάρκεια

του ενζύμου G6PD, με σκοπό την πρόληψη της εμφά-

νισης αιμολυτικής αναιμίας, είναι:

● Ορισμένα αντιπυρετικά-αναλγητικά ή αντι-

φλεγμονώδη (παρακεταμόλη, ασπιρίνη, φαι-

νυλβουταζόνη κ.ά.).

● Ορισμένα αντιβιοτικά (σουλφοναμίδες, νιτρο-

φουράνια, κινολόνες, τριμεθοπρίμη κ.ά.).

● Ορισμένα αντιισταμινικά (π.χ. προμεθαζίνη,

χλωροφενυραμίνη κ.ά.).

● Ορισμένα αντιεπιληπτικά (φενυντοϊνη, L-dopa,

κ.ά.).

● Ορισμένα ανθελονοσιακά (κινίνη, κινιδίνη, πρι-

μακίνη κ.ά.).

● Ορισμένα αντιδιαβητικά (γλιβενκλαμίδη).

● Κουκιά

● Ναφθαλίνη

Για αναλυτικό κατάλογο με τις ουσίες που αντενδεί-

κνυνται, βλέπε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Υγεί-

ας του Παιδιού:

www.ich.gr/en/συχνές-ερωτήσεις/123-φάρμα-

κα-ασύμβατα-με-την-ανεπάρκεια-g6pd.html.

Εάν ένα παιδί με έλλειψη του ενζύμου G6PD εκτε-

θεί σε κάποιο από τα παραπάνω μπορεί να μην εμφα-

νίσει κανένα σύμπτωμα ή να εμφανίσει συμπτώματα

αιμολυτικής αναιμίας όπως:

● Ωχρότητα

● Ίκτερο

● Σκούρο χρώμα ούρων.

● Ταχυκαρδία

● Κόπωση

Συνήθως, εφόσον αρθεί το αίτιο, τα συμπτώματα

υποχωρούν σε μερικές εβδομάδες χωρίς να απαιτείται

ιδιαίτερη ιατρική αντιμετώπιση. Στην περίπτωση που

τα συμπτώματα είναι έντονα, ενδεχομένως να απαιτη-

θεί η νοσηλεία του παιδιού για την παροχή υποστηρι-

κτικής αγωγής.

Οι γονείς παιδιού με έλλειψη ή ανεπάρκεια G6PD

θα πρέπει να:

● Ενημερώσουν το άμεσο οικογενειακό περιβάλ-

λον και το σχολείο του παιδιού σχετικά με τα

προς αποφυγή φάρμακα, τροφές και ουσίες.

● Συμβουλεύονται τον παιδίατρο πριν τη λήψη

οποιουδήποτε φαρμάκου.

● Ενημερώσουν άμεσα τον παιδίατρο εάν το παιδί

με έλλειψη G6PD εμφανίζει ανεξήγητη κόπωση,

σκούρα ούρα, ωχρό δέρμα ή ίκτερο.

Πηγές και πρόσθετες πληροφορίες

1) The Nemours Foundation. G6PD Deficiency. Διαθέσιμο

στο: www.kidshealth.org/parent/general/aches/g6pd.

html

2) Ινστιτούτο υγείας του Παιδιού. Φάρμακα ασύμβατα

με την ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD. Διαθέσιμο στο: